Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là xu hướng của tương lai, mà đã và đang tác động trực diện đến thị trường lao động toàn cầu. Từ năm 2026, làn sóng nghề bị AI thay thế được dự báo sẽ diễn ra nhanh và mạnh hơn bao giờ hết, đặc biệt ở những công việc mang tính lặp lại, xử lý thông tin và tuân theo quy trình cố định.
Một nghiên cứu mới của Microsoft, dựa trên hơn 200.000 tương tác ẩn danh với chatbot Copilot tại Mỹ, đã chỉ ra danh sách những ngành nghề có nguy cơ mất việc vì AI cao nhất. Kết quả này cũng trùng khớp với nhiều phân tích tại Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Quốc tế IJCAI 2025.
Điểm chung của các nghề bị AI thay thế là gì?
Theo các chuyên gia, những nghề bị AI thay thế sớm nhất thường có 3 đặc điểm chính:
-
Phụ thuộc nhiều vào việc xử lý, truyền tải và tổng hợp thông tin
-
Công việc lặp lại, có quy tắc rõ ràng
-
Ít yêu cầu cảm xúc, sáng tạo hoặc phán đoán mang tính con người
Dưới đây là 7 ngành nghề đầu tiên dự kiến sẽ bị AI “xóa sổ” hoặc thu hẹp mạnh từ năm 2026.
Phiên dịch viên và thông dịch viên – Nghề bị AI thay thế sớm nhất
Theo Microsoft, phiên dịch viên đứng đầu danh sách nghề bị AI thay thế với chỉ số “AI applicability score” đạt 0,49.
AI hiện nay đã có khả năng:
-
Dịch đa ngôn ngữ theo thời gian thực
-
Hiểu ngữ cảnh hội thoại
-
Tự học để cải thiện độ chính xác
Các công cụ như AI phiên dịch trực tiếp, tai nghe thông minh và chatbot ngôn ngữ đang khiến nguy cơ mất việc vì AI của nghề này tăng rất nhanh, đặc biệt với các công việc dịch thuật phổ thông, lặp lại.
Nhà sử học – Khi AI làm tốt hơn ở khâu phân tích dữ liệu
Nhà sử học xếp thứ hai với chỉ số 0,48. AI có thể:
-
Tổng hợp khối lượng lớn tài liệu lịch sử
-
Trích dẫn, so sánh, phân tích dữ liệu
-
Viết báo cáo nghiên cứu trong thời gian rất ngắn
Dù AI chưa thể thay thế hoàn toàn tư duy phản biện và đánh giá bối cảnh văn hóa, nhưng rõ ràng AI thay thế công việc nghiên cứu cơ bản tốt hơn con người ở tốc độ và độ chính xác.
Nhân viên phục vụ hành khách – Lao động dịch vụ trước làn sóng tự động hóa
Với điểm 0,47, nhân viên phục vụ trên máy bay, tàu hỏa và các trung tâm vận chuyển đang đứng trước nguy cơ mất việc vì AI.
Hệ thống:
-
Robot hỗ trợ hành khách
-
AI hướng dẫn tự động
-
Trợ lý ảo tại sân bay, nhà ga
đang dần thay thế những tác vụ lặp đi lặp lại, khiến nhu cầu nhân sự truyền thống giảm mạnh.
Nhân viên bán hàng – Khi chatbot làm tốt hơn con người
Nghề bán hàng đạt chỉ số 0,46 trong nhóm nghề bị AI thay thế.
AI hiện đã có thể:
-
Tư vấn sản phẩm 24/7
-
Cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng
-
Xử lý đơn hàng, thanh toán, hậu mãi
Trong nhiều doanh nghiệp, AI thay thế công việc bán hàng cơ bản, khiến số lượng nhân viên bị cắt giảm đáng kể.
Nhà văn, người viết nội dung – Nghề sáng tạo cũng không an toàn
Với chỉ số 0,45, nghề viết được xem là một trong những nghề bị AI thay thế gây tranh cãi nhất.
Các công cụ AI như ChatGPT, Gemini, DeepSeek hiện:
-
Viết bài nhanh, mạch lạc
-
Tối ưu SEO
-
Tạo nội dung hàng loạt với chi phí thấp
Điều này khiến không ít người viết mất việc vì AI, đặc biệt ở mảng nội dung phổ thông, quảng cáo và blog cơ bản.
Nhân viên chăm sóc khách hàng – AI xử lý nhanh và không mệt mỏi
Nhân viên chăm sóc khách hàng đạt 0,44 điểm rủi ro.
AI có thể:
-
Trả lời hàng nghìn yêu cầu cùng lúc
-
Xử lý khiếu nại tiêu chuẩn
-
Hoạt động liên tục 24/7
Việc AI thay thế công việc chăm sóc khách hàng đang diễn ra mạnh mẽ tại ngân hàng, thương mại điện tử và viễn thông.
Lập trình viên CNC – Tự động hóa trong sản xuất
Lập trình viên máy CNC cũng nằm trong nhóm nghề bị AI thay thế với 0,44 điểm.
AI có khả năng:
-
Tự động lập trình máy móc
-
Giảm sai sót kỹ thuật
-
Tăng tốc độ sản xuất
Những công việc mang tính kỹ thuật nhưng lặp lại, dựa trên quy tắc cố định là “mục tiêu” lý tưởng của tự động hóa.
Nghề bị AI thay thế có biến mất hoàn toàn không?
Theo các chuyên gia, phần lớn nghề bị AI thay thế sẽ không biến mất ngay lập tức, nhưng:
-
Quy mô nhân sự sẽ thu hẹp
-
Cách làm việc thay đổi sâu sắc
-
Yêu cầu kỹ năng mới cao hơn
IJCAI 2025 dự báo: khoảng 1/3 lực lượng lao động Mỹ sẽ bị ảnh hưởng bởi AI, đặc biệt ở các ngành xử lý thông tin, viết báo cáo, phân tích và chăm sóc khách hàng.
Người lao động cần làm gì để không mất việc vì AI?
Để tránh rơi vào nhóm mất việc vì AI, người lao động cần:
-
Phát triển kỹ năng sáng tạo và tư duy chiến lược
-
Nâng cao khả năng quản lý, ra quyết định
-
Học cách phối hợp với AI thay vì cạnh tranh với AI
Trong kỷ nguyên mới, AI thay thế công việc cũ, nhưng cũng tạo ra những vị trí mới cho người biết thích nghi.
Kết luận
Từ năm 2026, thị trường lao động sẽ chứng kiến làn sóng nghề bị AI thay thế rõ rệt hơn bao giờ hết. Những công việc lặp lại, dễ chuẩn hóa sẽ dần bị tự động hóa. Ngược lại, những người chủ động học hỏi và tận dụng AI sẽ là nhóm tồn tại và phát triển mạnh mẽ nhất.
